İcra ve İflas Kanunu (“İİK”), borçlunun haciz ya da iflasından önce yaptığı ve aslında geçerli olan bazı kazandırmaların geçersiz ya da “iyiniyet kurallarına aykırılık” nedeniyle iptal edilmesine olanak sağlayan ve tasarrufun iptali adı ile andığımız davalar açma imkanı sağlamaktadır. Bu davadaki amaç, borçlunun alacaklısından mal kaçırmak amacıyla devrettiği mallara dair yapılan devir işlemlerini geçersiz kılmak ve alacaklının alacağını tahsil etmesini amaçlamaktadır. Böylece alacaklı, iptal davasını kazandığı takdirde, tasarruf konusu mal üzerinde cebri icra yolu ile hakkını almak yetkisini elde eder ve tasarruf konusu taşınmaz mal ise, üçüncü şahıs üzerindeki kaydın düzeltilmesine gerek olmadan o taşınmazın haciz ve satışını isteyebilir.
Borçlunun akrabalarına devretmiş olduğu bağışlama niteliğindeki devir işlemleri de iptale tabi olup; sıkça karşı uygulamasını gördüğümüz bir konudur. Nitekim Anayasa Mahkemesi 2021/9 E. 2022/K. sayılı 26.01.2022 tarihinde verdiği karar doğrultusunda borçluların akrabalarına karşılıksız olarak devretmiş olduğu bu işlemlerin tasarrufun iptali davasına konu olmaması gerektiğini karar vermiş; İİK 278/ 3-1. maddesinin iptaline karar vermiştir. Dikkat edilmesi gereken önemli husus ise; borçlunun alt soyuna (çocuğuna ve/veya onun çocuklarına), evlat edinmiş olduğu kişiye yapmış olduğu kazandırmaların hala tasarrufun iptali davasına konu olabileceğidir. Nitekim Anayasa Mahkemesi, m. 278/3-1’i iptal ederken; borçlunun alt soyuna veya evlat edindiği kimseye yapmış olduğu kazandırmaların bağışlama olarak kabul edileceğine dair mevcut düzenlemeye dokunmamıştır.
Karar, 12.04.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış olup; 12.01.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
İptal konusu kurallar; borçlunun alacaklılarından mal kaçırmasını önlemek, tasarruf işleminin taraflarının çoğu zaman dış dünyaya yansımayan gerçek iradelerinin ortaya konulmasının zorluğu sebebiyle alacaklıya ispat kolaylığı sağlamaktaydı. Ancak Anayasa Mahkemesi’ni bu iptal kararı uyarınca borçluların alacaklılarından mal kaçırması kolaylaştırılmış olup; bu durumun alacaklıların alacağına kavuşmakta güçlük yaşayacağı düşüncesindeyiz.