Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2018-32/51 Numaralı Tebliğ ile sözleşme bedellerinin döviz cinsi üzerinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasına getirilen kısıtlamanın istisnaları 06.10.2018 tarihinde yürürlüğe girmişti.
Bir önceki yazımızda 2018/32-51 numaralı Tebliğ ile dövizle ödeme yasağına tanınan istisna hükümlerini incelemiştik. Şimdi ise, 16.11.2018 tarihli 30597 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayım tarihinde yürürlüğe giren 2018/32-52 numaralı Tebliğ’in yenilik getiren düzenlenmelerini inceleyeceğiz.
2018/32-52 numaralı Tebliğ’i ilk bakışta incelendiğimizde, 2018/32-51 numaralı Tebliğ’deki istisnaların kapsamının genişletildiğini görmekteyiz. Ancak bu genel tespitten ayrılan bazı düzenlemeler de mevcuttur. İki tebliğ arasındaki farkları daha kolay tespit edebilmek adına değişiklikleri 8. maddenin fıkra düzenine uyarak açıklayacağız:
1- Gayrimenkul satış ve kira sözleşmelerini döviz cinsinden veya dövize endeksli ödeme yükümlülüğüne tabi olarak yapabilecek kişi grubu genişletilmiş; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan ancak Türkiye’de yerleşik olan kimseler ile dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler, alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve kira sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksi olarak kararlaştırabilirler.
2- Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla ilgili gayrimenkul kiralama sözleşmeleri de yasak dışına çıkartılmıştır.
3- Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, taraflar sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabileceklerdir.
4- Gemi adamlarının iş ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedeli döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.
5- Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan, yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurt dışında sonlanan hizmet sözleşmelerinin tümü, döviz yasağı düzenlemelerinin dışına çıkartılmıştır. 2018/32-51 numaralı Tebliğ, bu düzenleme altında sadece elektronik haberleşme ilgili hizmet sözleşmelerine izin vermekteydi.
6- Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmeden kaynaklanan diğer yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.
7- 2018/32-51 numaralı Tebliğ’de iş makinelerinin konu olduğu kira ve satış sözleşmeleri yasak kapsamında bırakılmıştı. 2018/32-52 numaralı Tebliğ’de ise “iş makineleri” ifadesi (2018/32-51 nolu Tebliğ fıkra 6-7; 2018/32-52 nolu Tebliğ fıkra 9-10) düzenleme metninden çıkartılmıştır. Bu durumda iş makinelerinin satış ve kiralanmasında sözleşme bedeli ve diğer yükümlülükler döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmaları mümkün hale gelmiştir.
8- Donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmeleri, 2018/32-51 numaralı Tebliğ ile istisna listesinde tutulmuştu. 2018/32-52 nolu Tebliğ’de ise, yasak kapsamı daraltılmıştır. Böylece yurt içinde üretilen yazılım ve lisanslara dair hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelinin ve diğer yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün değildir.
9- Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında olan ve yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, gayrimenkul kira ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerin döviz yasağının istisnasını oluşturacağı kararlaştırılmış iken, yeni düzenleme ile istisnalar genişletilmiştir. Böylece yukarıda bahsi geçen amaç için gerçekleştirilecek projeler projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek, gayrimenkul satış sözleşmeleri ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmeler istisna kapsamına alınmıştır.
10- 2018/32-51 nolu Tebliğ’de sadece Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanunu kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde sözleşme bedelini ve sözleşmeden kaynaklanan diğer yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli kararlaştırılmasına imkan tanınmıştı. Yeni düzenleme ile bu işlemlerin Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılması şartı ortadan kaldırılmış; böylece istisna kapsamı genişletilmiştir.
11- Dışarda yerleşik olan kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlerin taraf oldukları iş ve hizmet sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilmekteydi. Yeni düzenleme dışarda yerleşik olan kişilerin ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketlerini de istisna kapsamında değerlendirme yoluna gitmiştir. Ancak tüm bu kişi veya kuruluşların akdedeceği sözleşmelerde işveren veya hizmet alan sıfatına sahip olmaları halinde istisna kapsamında sayılacaklarını ifade edilmiştir. Bu durumda yukarıda sayılan tarafların işçi veya hizmet veren sıfatına sahip olmaları halinde döviz yasağı kurallarına tabi olacaklardır.
12- 12.09.2018 tarihinden önce düzenlenmiş ve piyasaya girmiş bulunan kıymetli evraklar döviz yasağı kurallarından muaf tutulmuştur.
13- Taşımacılık sözleşmelerinde tarafların sözleşme bedelini akaryakıt fiyatlarına göre endeksleme yapabilmesine izin verilmiştir.
14- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilmekteydi. Yeni düzenleme ile ise pay sahipliğinin doğrudan veya dolaylı olduğuna bakılmaksızın yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketleri Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirerek döviz yasağı hükümlerine tabi kılmaktadır. Ancak, bu şirketlerin taraf olduğu sözleşme, yurt dışında ifa edilecek ise bu hüküm devreye girmez.
15- Yolcu taşıma amaçlı taşıt kira sözleşmelerindeki sözleşme bedelinin ve diğer yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale gelmiştir.
16- 2018/32-51 nolu Tebliğ, dövizle ödeme yasağına getiren sözleşmelerde, bu kuralın tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için uygulanmayacağını; diğer deyişle döviz borcunun Türk Lirası’na çevrilmeyeceğini düzenlemekteydi. 2018/32-52 nolu Tebliğ ise bu düzenlemeyi kira sözleşmeleri açısından geliştirmiş; gayrimenkul kira sözleşmelerinde döviz cinsinden alınan depozito ve sözleşmenin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar için de bu kuralın uygulanmayacağını düzenlemiştir.